Hoe kan ik mij (weer) veilig voelen? Deze vraag hoor ik expliciet of impliciet veel om mij heen.
De ontdekking dat er een onderscheid te maken is tussen veilig zijn en je veilig voelen is voor mij een van de meest transformerende inzichten in mijn leven.
Ik definieer veilig zijn als het je in omstandigheden bevinden zonder acuut risico om dood te gaan, pijn te lijden, naasten of eerste levensbehoeften te verliezen of geschonden te
worden in je integriteit of autonomie (gevangen genomen worden, verkracht worden, gedwongen worden iets te doen wat je echt niet wil, etc). In onze samenleving worden de meesten van ons niet zo
heel vaak geconfronteerd met zo’n acuut gevaar. Maar er is natuurlijk wel een -altijd aanwezige- kans dat zich zo’n acute situatie voor zal doen. Denk aan een verkeersongeluk, een beroving
of de besmetting met een ernstige ziekte van jezelf of een naaste.
Geweldige neuro wetenschappers hebben ontdekt dat je veilig voelen te maken heeft met de staat van je autonome zenuwstelsel. En dat dit niet één op één samenhangt met of er al dan niet
acuut gevaar in de omgeving is. Er zijn 3 staten van je autonome zenuwstelsel te onderscheiden:
- De veilige staat waarin de centrale vagale baan van je parasympatische zenuwstelsel actief is en je je in een sociale modus bevindt. Je voelt je aanwezig, verbonden, actief, geïnteresseerd,
blij en vredig. Je bent verbonden met je huidige ervaringen en kunt toenadering zoeken tot anderen en bent zelf benaderbaar.
- De gemobiliseerde staat waarin je sympathische tak van het zenuwstelsel actief is en je je in een vecht/vlucht modus bevindt. Je voelt je bang of boos, gestrest en hyperalert. Je ervaart de
wereld om je heen als chaotisch, onvriendelijk of gevaarlijk en je probeert jezelf te beschermen.
- De geïmmobiliseerde staat waarin de dorsale vagale baan van je parasympatische zenuwstelsel actief is en je je in een ineengestorte modus bevindt. Je voelt je afwezig, verdoofd, wanhopig,
hopeloos, heel moe en vooral zeer eenzaam. Je ervaart jezelf als los of geïsoleerd van alles en iedereen om je heen zonder de mogelijkheid iets aan deze toestand te kunnen veranderen.
Een speciale zintuigelijke capaciteit, neuroceptie genoemd, neemt op een onbewust niveau externe, relationele en interne signalen waar. Zij interpreteert deze signalen vervolgens als veilig,
gevaarlijk of levensbedreigend. Hoe je als individu bepaalde signalen (meestal onbewust) interpreteert hangt af van al je levenservaringen die je tot nu toe hebt opgedaan. Bij een interpretatie
van veilig activeert de 1e staat van je autonome zenuwstelsel die hierboven beschreven staat, bij een interpretatie van gevaar de 2e staat en bij een interpretatie van levensbedreiging de 3e
staat.
Een zeer toegankelijk boek hierover is net verschenen: De polyvagaaltheorie in therapie van Deb Dana. Hierin beschrijft Deb ook hoe je kunt leren van de ene toestand in de andere te komen.
Dit is ook één van de belangrijkste doelen in de vorm van therapie die ik praktiseer binnen mijn praktijk voor lichaamsgerichte psychotherapie.
De kennis, inzichten en ervaringen die ik op dit gebied heb opgedaan maken dat ikzelf steeds prioriteit probeer te leggen bij het mij intern veilig voelen. In plaats van te proberen de
omstandigheden buiten mij te veranderen of te controleren.
Het jezelf leren om genoeg momenten in de veilige staat van je autonome zenuwstelsel te komen, lijkt mij in deze tijden van grote onzekerheid en transformatie een hoopvol, steunend en misschien
wel het enige mogelijk anker om je op te richten. Een goede eerste stap hiervoor is om activiteiten waarvan je weet dat deze je meestal in deze veilige staat brengen, regelmatig(er) te doen.
